Vrije Ruimte Festival

Vrije Ruimte Festival

Het begin
Amsterdam Alternative (AA) is begonnen als een collectief project van verschillende vrijplaatsen in Amsterdam. Onze eerste doelstelling was het opzetten van een solidair netwerk om kennis en ervaring uit te wisselen en elkaar te steunen indien nodig. Al snel werd besloten om samen een gratis tweemaandelijkse krant te maken met bijbehorende website. Beide bedoeld om de stem van de Amsterdamse ‘underground’ te versterken en de overgebleven vrijplaatsen meer zichtbaarheid te geven in de steeds heftiger gentrificerende stad.
Een jaar of drie later zijn we begonnen met het organiseren van publieke discussies, leesgroepen, muziek events en andere activiteiten. Aan ideeën geen gebrek binnen het AA collectief maar omdat we zo goed als alles organiseren met vrijwilligers en vrijwel zonder budget, kunnen we niet altijd alle plannen direct uitvoeren.
We zijn behoorlijk trots op hetgeen we al voor elkaar gekregen hebben maar hopen dat we in de toekomst nog meer mooie projecten gaan realiseren. Een van de dingen die al jaren op onze to-do-lijst staat is het organiseren van een AA festival. Liefst open en toegankelijk voor iedereen - midden in de stad - met heel veel bands, dj’s, kunstenaars, dansers en speakers.

Gesamtkunstwerk
Als er wordt gefantaseerd over een gezamenlijk festival dan zijn er eigenlijk altijd twee verschillende opties. Optie 1 is een festival op een (buiten)terrein met meerdere podia die door verschillende vrijplaatsen worden geprogrammeerd. Ik zie het voor me in het Vondelpark, Rembrandtpark of Westergasterrein maar qua locatie zijn we flexibel.
Optie 2 is een festival op meerdere (binnen)locaties verspreid door de stad.
Optie 1 heeft als groot voordeel dat iedereen bij elkaar is op één terrein, dat je van podium naar podium loopt en je echt iets gezamenlijks kunt neerzetten. Het nadeel van deze optie is dat we geen terrein hebben en dat deze optie hoogstwaarschijnlijk behoorlijk tijdrovend en prijzig is. Optie 2 is een stuk makkelijker omdat we al podia met infrastructuur en apparatuur voorhanden hebben maar heeft versplintering als gevolg. Dat voelt minder als een echt, gezamenlijk festival. Samen op één terrein betekent allemaal weg uit je comfort zone om samen iets nieuws neer te zetten. Dat is een pittige klus maar ik kijk ernaar uit om een keer zo’n Gesamtkunstwerk te realiseren. Ik noem het met opzet een kunstwerk omdat ik het festival graag zo zou willen benaderen. Niet als onderneming maar als project dat ontstaat en vorm krijgt door de input van vele verschillende deelnemers en organisatoren.

Ik noem het met opzet een kunstwerk omdat ik het festival graag zo zou willen benaderen. Niet als onderneming maar als project dat ontstaat en vorm krijgt door de input van vele verschillende deelnemers en organisatoren.

Samenwerking
In 2019 zijn we begonnen met het organiseren van het AADE (Amsterdam Alternative Dance Event). Een onafhankelijk alternatief muzikaal programma dat plaatsvindt in de OT301 en Cinetol tijdens het grote ADE (Amsterdam Dance Event). Geen anti-ADE event maar een betaalbare, kleinschalige, meer experimentele tegenhanger voor mensen die wat anders willen dan de geijkte populaire ADE namen die elk jaar in oktober hier in Amsterdam landen om de grote zalen en stadions uit te verkopen. Het AADE is leuk en ik hoop dat er meer vrijplaatsen zullen aansluiten in de komende jaren maar het voelt nog niet als een echt festival. Dat zou het wel kunnen worden maar misschien moeten we het dan iets meer als een gezamenlijk programma gaan benaderen.
De eerste serieuze poging tot een echt festival is het Vrije Ruimte Festival, uitgevoerd in de optie 2 variant, dus op meerdere plekken in de stad. Het idee voor het festival ontstond doordat we een aantal publieke discussies wilden organiseren in het kader van de webdocu waaraan we mid 2022 begonnen waren. Nog voordat we echt concrete plannen hadden voor het event kwamen we in contact met Space of Urgency, een bureau uit Berlijn die hun jaarlijkse Envisioning Free Space Conference in 2022 van Berlijn naar Amsterdam wilden verhuizen om samen met De Expeditie Vrije Ruimte het draagvlak voor vrije ruimte onder ambtenaren en beleidsmakers te vergroten.
Wij wilden echter niet alleen met beleidsmakers en genodigden praten over vrije ruimte maar vooral ook laten zien aan de inwoners van Amsterdam wat vrije ruimte is en wat er allemaal voor moois gebeurt in vrijplaatsen. En dus ontstond een gezamenlijk project onder twee verschillende namen. Aan de ene kant de Envisioning Free Space Conference en aan de andere kant het Vrije Ruimte Festival. Gelijktijdig, verspreid over vier dagen op meerdere locaties in de stad. Praktisch en promotietechnisch misschien niet de meest handige keuze maar dat doet er niet toe. Wij vonden het belangrijk om iets neer te zetten dat echt van ons was, op onze manier, met ons DNA. Een project dat we later ook konden voortzetten zonder de samenwerking met de conferentie uit Berlijn.

Programma
Het conferentie-programma was pas laat klaar maar behoorlijk uitgebreid. Space of Urgency nam de organisatie van de conferenties op donderdag in de Voormalige Stadstimmertuin voor haar rekening, een deel van de conferenties op vrijdagochtend in de OT301, een vol programma met internationale gasten op zaterdag in De School en een afsluitend evenement op Het Groene Veld op zondag. Amsterdam Alternative nam een deel van de discussies op vrijdag en zaterdag voor haar rekening en het leeuwendeel van de avond/nachtprogrammering.
De programma’s overdag op donderdag in de Voormalige Stadstimmertuin waren vooral gericht op de ontmoeting tussen ambtenaren en beleidsmakers aan de ene kant en vrije ruimte gebruikers en kunstenaars aan de andere kant. Een kennismaking om toekomstige samenwerkingen makkelijker te maken. Het publiek bij de discussies in de OT301 bestond voornamelijk uit kunstenaars, broedplaatsgebruikers, makers en studenten. Op zaterdag in De School was het een mix van (inter)nationale gasten, ambtenaren, makers en mensen uit het nachtleven. Elke dag goed gevulde zalen waarin werd gesproken over nachtcultuur, vrije ruimte, stedelijke ontwikkeling, onafhankelijke cultuur, broedplaatsen, collectief eigendom, regeneratie enzovoorts.
De middag- en avondprogramma’s vonden plaats in de OCCII, OT301, Rijkshemelvaart, Cinetol, Plein Theater, De Nieuwe Anita en Het Groene Veld en bestonden uit concerten, elektronische muziek, performances, comedy, exposities, eten & drinken, rondleidingen, open ateliers en docu screenings. Een lekker eclectisch programma waarin de deelnemende vrijplaatsen zichzelf konden laten zien.

Toekomst
Er zijn nog genoeg verbeterpunten maar overall zijn we behoorlijk tevreden met wat we hebben neergezet in november 2022. De samenwerking met Space of Urgency is goed verlopen en wellicht wordt daar in de toekomst nog een vervolg aan gegeven. Het Vrije Ruimte festival als begin van een eigen festival is nog spannender en het voelde goed dat er zoveel te doen was op zoveel inspirerende plekken in de stad.
Voor de toekomstige edities zou ik nog meer aandacht willen besteden aan het bereiken van mensen die normaal gesproken niet naar vrijplaatsen gaan. Het is goed om vast publiek te hebben en mensen uit de ‘scene’ op het festival te zien maar net zo belangrijk om nieuw publiek te enthousiasmeren. Het vergroten van het draagvlak en de steun voor vrije ruimte is één van de belangrijkste doelstellingen van AA en het Vrije Ruimte Festival dus daar moeten we ons best voor blijven doen.
Het conferentiegedeelte was uitgebreid maar mag wat mij betreft een stuk spannender en verrassender. Het was behoorlijk braaf en weinig creatief. Een conferentie waarbij je een paar uur op je stoel zit te luisteren kan natuurlijk interessant en leerzaam zijn maar van een conferentie over vrije ruimte verwacht ik meer vuurwerk. Over vrije ruimte moet je volgens mij niet alleen praten, vrije ruimte moet je voelen. Als je nooit in een vrijplaats bent geweest, het niet beleefd hebt, dan zul je het waarschijnlijk nooit echt begrijpen. De invulling en ervaring van vrije ruimte is geen vaststaand gegeven. Het is een proeftuin of lab waarin wordt geëxperimenteerd en gecreëerd, niet vanuit financiële motieven maar vanuit passie en bezieling. Als je dat stukje niet weet te vertalen naar de conferentie dan is dat een gemiste kans. Praten over vrije ruimte in de Voormalige Stadstimmertuin is praktisch maar weinig inspirerend. De ambtenaar zit nog steeds in zijn/haar eigen habitat, schuift een uurtje aan en gaat daarna vrolijk verder met zijn/haar werk. Er is niks beleefd, geen ervaring die bij zal blijven en invloed zal hebben op toekomstige besluiten.

Over vrije ruimte moet je volgens mij niet alleen praten, vrije ruimte moet je voelen.

Geen idee hoe het Vrije Ruimte Festival zich in de komende jaren zal ontwikkelen. Ik kan niet in de toekomst kijken en een plan hebben we ook niet. Ik hoop dat het zich net zo organisch zal ontwikkelen als Amsterdam Alternative. Dat er steeds weer en meer nieuwe, getalenteerde mensen aan zullen sluiten met nieuwe ideeën. Ik zou willen dat het Vrije Ruimte Festival een memorabele belevenis wordt, een festival waar mensen naar uitkijken omdat het verrassend en indrukwekkend is. Een beetje zoals het Robodock festival vroeger. Dat is nog steeds één van de vetste festivals waar ik ooit ben geweest. Robodock was een optie 1 festival. Dus meerdere podia en heel veel kunst en performances op één terrein. Niet versplinterd door de stad maar drie of vier dagen knallen op het ADM of NDSM. Robodock trok mensen uit binnen- en buitenland en iedereen die ooit een keer op Robodock geweest is zal dat waarschijnlijk nooit vergeten. Dat wens ik ook voor het Vrije Ruimte Festival. Geen kopie van Robodock natuurlijk maar een ervaring die bijblijft. Iets dat je blijft navertellen aan vrienden en/of je kinderen omdat je zou willen dat ze erbij waren geweest. Fysiek, met al hun zintuigen en gevoel. Ondergedompeld in de wondere wereld van de vrije ruimte.