Activisme

Een ode aan de activist

Het woord ‘activist’ heeft niet voor iedereen dezelfde associatie. De een vindt ze maar irritant, de ander vindt ze de helden van onze samenleving. In activisme huist per definitie een tegenstelling omdat activisme alleen ontstaat in oneerlijke, ongezonde, niet acceptabele situaties. Meestal wordt er door burgers gestreden tegen overheden en het grootkapitaal om wat scheef is weer recht te zetten of op een andere manier te verbeteren. Er zijn altijd twee of meerdere partijen die tegenover elkaar staan en daarom zijn er altijd mensen tegen de activist, omdat juist zij gedijen bij de situatie waartegen de activist strijdt. De geschiedenis van de mens toont aan dat de activist essentieel is in de ontwikkeling van onze samenlevingen. Het feit dat een activist meestal pas veel later de waardering krijgt die hij/zij/hun echt verdient, is zuur maar geeft ook aan dat toekomstige generaties het vaak enorm waarderen wat activisten in het verleden hebben bevochten en weten te bewerkstelligen.

Activisten uit het verleden
Laten we eens kijken naar het verleden en een paar activisten die in hun tijd de barricade opgingen om te vechten voor rechten of zaken die destijds net zo controversieel waren als sommige zaken waar nu voor wordt gestreden.
Martin Luther King was een Amerikaanse baptisten dominee, politiek leider en een prominent lid van de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Hij is beroemd geworden voor zijn geweldloze verzet tegen de rassenscheiding in de Verenigde Staten en in heeft in 1964 de Nobelprijs voor de Vrede ontvangen.
Malcolm X, een tijdsgenoot van King, was een van de leiders en woordvoerders van de Nation of Islam, een Afro-Amerikaanse moslimorganisatie die streed voor gelijke rechten van de zwarte bevolking. Hij verwierf wereldwijde bekendheid als voorvechter van het panafrikanisme.
Nelson Mandela was een Zuid-Afrikaans anti-apartheidsstrijder en politicus. Hij was betrokken bij de strijd van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika. In totaal ontving hij zo'n 250 onderscheidingen, waaronder de Nobelprijs voor de Vrede.
Rosa Parks was een Amerikaanse burgerrechtenactiviste. Ze is vooral bekend geworden door haar verzetsdaad in 1955 waarbij ze weigerde haar zitplaats in het voor zwarten gereserveerde deel achter in de bus af te staan aan blanke passagiers. In 1996 kreeg ze de Presidential Medal of Freedom, de hoogste onderscheiding die aan burgers wordt gegeven door de regering van de VS.
En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Bovenstaande namen (in random volgorde) zijn slechts enkele voorbeelden die tot de verbeelding spreken, omdat ze heel bekend zijn. Het is onmogelijk om een complete lijst met activisten uit het verleden op te stellen. Dat zijn er te veel om op te noemen. De een is bekend geworden, de ander niet, maar daar gaat het ook niet om. Je wordt geen activist omdat je standbeelden en applaus wilt, je wordt activist omdat je je tegen onrecht en/of andere onacceptabele situaties verzet.
Er is in het verleden gestreden voor mensenrechten, abortus, homohuwelijk, stemrecht voor vrouwen, afschaffing van de slavernij, tegen racisme enzovoorts. Er is eindeloos veel en lang gestreden voor een eerlijke, betere, gezonde toekomst voor iedereen. Vaak zelfs met gevangenisstraffen en de dood tot gevolg. Activist en dus uitdager van de heersende macht zijn, is niet makkelijk. Het vergt moed en opoffering om je eigen belang aan de kant schuiven voor het belang van het grotere geheel.

We hebben juist die mensen nodig die durven na te denken over het grote geheel en de lange termijn.

Tegen de stroom
Collectief eigendom gaat ook altijd om het grote geheel. Het is een manier om iets te realiseren zonder daar zelf in de toekomst financieel voor beloond te worden. Een constructie die niet alleen om het ‘ik’ gaat maar ook om het ‘wij’, in zowel het heden als in de toekomst. Vanuit dit oogpunt gezien is wat mij betreft iedereen die bezig is met collectief eigendom een activist, omdat collectief eigendom betekent dat je je afzet tegen de huidige neoliberale, kapitalistische manier waarop onze samenleving is georganiseerd. Als je in collectief eigendom woont of werkt laat je zien dat het anders kan en dat je anders durft te denken en handelen.
Regelmatig spreek ik mensen die zich niet kunnen voorstellen dat je als je de mogelijkheid hebt om een eigen huis te kopen toch kiest voor wonen in collectief eigendom. Ze vinden het dom en vinden je een dief van je eigen portemonnee, omdat je door die keuze afziet van de mogelijke financiële voordelen (winst) die het individuele bezit in de toekomst kan opleveren. Zo zijn er ook mensen die ik af en toe in de OT301 ontmoet en me verbaasd vragen waarom we ‘maar’ €3 rekenen voor een koud flesje bier. Ook dat vinden ze dom omdat we makkelijk meer zouden kunnen vragen, anderen dat ook doen. Indien je uitgaat van een wereld die enkel draait om zoveel mogelijk geld verdienen, zou je deze mensen gelijk kunnen geven. Gelukkig is dat niet het geval. Het leven draait om veel meer dan geld alleen en daarom is het belangrijk dat er mensen en organisaties zijn die besluiten om niet met de (geld)stroom mee te gaan. Zelf nadenken, een beslissingen maken op basis van principes en intenties is slimmer dan het volgen en napraten van de kudde. We hebben juist die mensen nodig die durven na te denken over het grote geheel en de lange termijn. De massa is namelijk geobsedeerd door geld en korte termijn resultaten. Precies dat gedrag is waar veel activisten van vandaag zich tegen verzetten.

Klimaat activisten
De meeste bekende activisten van het moment zijn mensen die zich in verschillende organisaties inzetten tegen klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. Er is een wereldwijde beweging ontstaan die bijna op dagelijkse basis wel van zich laten horen door middel van disruptieve acties, demonstraties, blokkades en versperringen. Deze mensen willen klimaatrechtvaardigheid. Ze willen dat overheden wereldwijd ingrijpen om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren tot nul, omdat klimaatveranderingen en verlies van biodiversiteit leiden tot de ineenstorting van ecosystemen, de uitsterving van mensen en andere levende soorten.
Wat klimaatactivisten verlangen klinkt mij absoluut niet vreemd in de oren en dus vind ik het bizar dat daar zo hard voor moet worden gestreden. Zelfs na alle overstromingen, stormen, bosbranden, droogtes, vervuilde oceanen en andere ellende van de laatste jaren, zijn er mensen die beweren dat het de natuur zelf is die dat doet. De enige reden waarom sommige mensen een gezonde toekomst van de aarde, de mens en andere levende soorten aan hun laars lappen is hebzucht. Het zijn bedrijven en mensen die hun eigen winst belangrijker vinden dan het grote geheel en de toekomst.
Het klinkt misschien wat kort door de bocht, maar volgens mij zijn de mensen die hun eigen winst, bezittingen en machtspositie belangrijker vinden dan het grote geheel degenen waartegen in de meeste gevallen gestreden wordt. Tel daar de overheid voor het gemak bij op, want helaas is de overheid tegenwoordig geen behartiger van de belangen van het volk. Tegenwoordig is de overheid eerder een groep managers en lobbyisten die vooral bezig zijn met economische groei, de belangen van degenen met veel geld en macht. Of we het nou hebben over Extinction Rebellion, Fridays For Future, Disobedient Futures, het Woonprotest, Right to the City, Occupy of demonstraties tegen racisme, ongelijkheid, politiegeweld en het kraakverbod, allemaal zijn het opstanden tegen de heersende macht die hun posities en rijkdommen niet willen delen.

Activisme gaat niet alleen om de daad van verzet maar ook om het opbouwen van gemeenschappen en solidariteit. Hoe groter en sterker de gemeenschap, hoe groter de collectieve kracht die je kunt inzetten om je doelen te bereiken.

Tactieken
Veel demonstraties zijn relatief klein en hebben daardoor weinig tot geen effect. Het feit dat de politiek niet snel onder de indruk is en nog minder snel iets zal veranderen, wil niet zeggen dat we daarom moeten stoppen. Geef de moed nooit op. Elke beweging begint klein. Martin Luther King en Nelson Mandela zijn misschien ook wel op een regenachtige zaterdagmiddag met een kleine demonstratie begonnen. Ook hoeft niet elke vorm van activisme een grootse, zichtbare, ontregelende daad te zijn. Kleine activistische daden tellen mee.
Als je bewust met activisme bezig bent/wilt zijn of aangesloten bent bij een activistische groep die strijd voor een bepaald doel, is het belangrijk om na te denken over tactieken. Demonstraties op straat en petities zijn natuurlijk goed, maar niet altijd even effectief. De overheid of macht waartegen gedemonstreerd wordt, kijkt waarschijnlijk lachend toe met een glas champagne in de hand. Ze zien het gebeuren maar de volgende dag gaan ze onverstoord verder. Het is dus belangrijk om een tactiek te bepalen waarmee je degene waartegen je demonstreert echt raakt. Echt raken betekent verandering of onderhandeling afdwingen, omdat ze niet anders kunnen. Stakingen zijn een goed voorbeeld. Met z’n allen het werk neerleggen betekent dat je een sector of de samenleving platlegt. Daar heeft iedereen last van (ook de stakers zelf), maar vooral degenen die verantwoordelijk zijn en daardoor grote sommen geld of kiezers verliezen.
Stel je woont in een flatgebouw dat slecht wordt onderhouden en onveilig is. Als eerste bel je de eigenaar om een melding te maken zodat er onderhoud kan worden ingepland. De kans is echter vrij groot dat er niks gebeurt, want onderhoud kost geld en moeite en dat zijn dingen waarop veel eigenaren het liefst besparen. Na de melding besluit je te demonstreren met trommels en spandoeken om de eigenaar luid duidelijk te maken dat de situatie zo niet verder kan. De eigenaar reageert waarschijnlijk bezorgd en belooft snel iets te zullen ondernemen, maar doet uiteindelijk weer niks. De week daarop besluit je samen met andere huurders de huur in te houden tot het onderhoud in werking is gezet. Je zult zien dat de eigenaar nu wel in actie komt, want zodra je zijn inkomen stopzet, wordt hij waarschijnlijk wakker. Dat wil niet zeggen dat hij meteen aan het onderhoud begint want de kans is groot dat hij eerst zal dreigen met uitzetting, knokploegen, advocaten, rechtszaken of andere drukmiddelen, maar de onderhandelingen zijn begonnen. Het meest belangrijke bij dit soort acties is dat je ervoor zorgt dat iedereen meedoet. Hoe meer huurders de huur niet betalen hoe groter het effect en hoe kleiner de kans dat de eigenaar je kan terugpakken. Activisme gaat niet alleen om de daad van verzet maar ook om het opbouwen van gemeenschappen en solidariteit. Hoe groter en sterker de gemeenschap, hoe groter de collectieve kracht die je kunt inzetten om je doelen te bereiken.
Er zijn natuurlijk nog veel meer tactieken dan de zojuist beschreven voorbeelden. Kraken is bijvoorbeeld een actieve manier om de wooncrisis onder de aandacht te brengen. Snelweg blokkades zijn op het moment een methode die veel wordt ingezet om aandacht te vragen voor klimaatverandering. Er zijn ook heel veel originele, artistieke manieren om de aandacht te vragen voor een probleem.

Als je twijfelt over wat jouw mening over activisme is vraag je dan af in welke wereld je zou willen leven en welke wereld je achter wilt laten voor je kinderen en toekomstige generaties?

Iedereen activist
Als je twijfelt over wat jouw mening over activisme is vraag je dan af in welke wereld je zou willen leven en welke wereld je achter wilt laten voor je kinderen en toekomstige generaties? Als dat een wereld is die eerlijk, gezond en prettig is voor iedereen dan zou je een activist moeten zijn want helaas is dat niet de toekomst waar we in de huidige koers op af stevenen. Het is niet erg als je nog geen actieve activist bent en het betekent niet dat je morgen je haar roze of blauw moet verven en elke week moet gaan demonstreren. Het betekent vooral dat je op een of andere manier in actie moet komen. Je moet jouw manier vinden om bij te dragen, want iedereen is nodig in de strijd vóór veranderingen en tegen de status quo. Je hoeft geen Malcolm X of Greta Thunberg te zijn om je steentje bij te dragen. Niet iedereen is even toegewijd en/of extreem in zijn/haar/hun activisme en dat is niet erg. Als je maar weet aan welke kant je staat en op de juiste momenten je steun geeft waar die nodig is. Durf eerlijk uit te komen voor je mening, ook als je denkt dat het gezelschap waarin je verkeert misschien aan de andere kant staat. Je zult zien dat er veel meer mensen een verborgen activistische kant hebben en daar graag voor uit zouden willen komen. Ik weet zeker dat er heel veel geheime activisten zijn die daar nog niet voor uit durven te komen uit angst voor wat hun omgeving ervan zal vinden.